نگاهی به شکست‌های منطقه‌ای ترکیه؛
شکست الگوی ترکیه‌ای که سریع‌القلم به آن ایمان داشت/گفت و گوهای محرمانه ترکیه و سوریه در الجزایر/ همسویی با آمریکا در منطقه چه بلایی بر سر اقتصاد ترکیه آورد ؟
خبرگزاری اسپوتینگ با اختصاص تیتر جالبی در این باره نوشت: اردوغان دست کسی را می‌بوسد که پیش از این قصد شکستن آن را داشت!
مرتضی احمدی-رجانیوز:
1- شروع جنگ همه جانبه و کودتای خوشه‌ای علیه سوریه در سال 2011 بسیج کشورهای منطقه برای سرنگونی نظام قانونی بشار اسد را به همراه داشت؛ به طوری که بین دولت‌های حاضر در منطقه آسیای غربی و خلیج فارس رقابت سنگینی برای حمایت از معارضین مسلح و مخالفین دولت سوریه شکل گرفت.
ترکیه از جمله کشورهایی بود که به طور قطع خواهان سرنگونی بشار اسد را دنبال می‌کرد به طوری که رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری فعلی ترکیه در سال‌های ابتدایی جنگ سوریه در اظهارنظری که با ذوق‌زدگی همراه بود در جمع مقام‌های حزب عدالت و توسعه گفت: نماز خواندن من در مسجد امویان دمشق و زیارت قبر صلاح الدین ایوبی در سوریه، نزدیک است.
آنکارا آن‌قدر در مخالفت با بشار اسد زیاده‌روی کرد که اسقاط دولت‌سوریه را هدفی مهم‌تر از مبارزه با داعش می‌دانست و حتی احمد داوود اوغلو، نخست وزیر ترکیه در مصاحبه روز هفتم اوت سال 2014 داعش را گروهی از سنی‌های رنج کشیده و خشمگین دانست. بازگذاشتن مرزها و حمایت اطلاعاتی تسلیحاتی از مخالفین بشار اسد و در نهایت نیز تمایل برای ایجاد منطقه پرواز ممنوع در شمال سوریه از دیگر اقدامات آنکارا علیه دولت سوریه بود.
2- اما ماه عسل حمایت آنکارا از تروریست‌های مسلح زیاد به طول نیانجامید. مخالفین مسلح نه‌تنها نتواستند دولت مستقر در دمشق را سرنگون کنند، بلکه شکست‌های پیاپی و اختلافات داخلی بین آن‌ها باعث شد که بسیاری از مناطق تحت تصرف خود را از دست بدهند و در وضعیت میدانی محور مقاومت دست بالاتر را داشته باشد.
همچنین ترکیه با متحدان خود از جمله آمریکا نیز به اختلاف برخورد و نتوانست مقامات ایالات متحده را در ایجاد منطقه پرواز ممنوع در شمال سوریه متقاعد کند. جوبایدن معاون رئیس جمهور آمریکا در مصاحبه با شبکه بلومبرگ نیز در اظهاراتی کم‌سابقه در این رابطه گفت: «می‌دانید، اوضاع مقداری اینطور است که شما مدام از این طرف و آن طرف چیزهایی می‌شنوید. مثلا اینکه؛ خوب من دائما با سران ترکیه دیدار می‌کنم، یادم می‌آید که آن‌ها از من می‌پرسیدند که چرا ما (در سوریه) منطقه پرواز ممنوع ایجاد نمی‌کنیم یا این کار را یا آن کار را انجام نمی‌دهیم. من هم گفتم که خوب شما خودتان عضو ناتو هستید. شما دقیقا در مرز (با سوریه) قرار دارید، شما این هواپیماهای لوکس را دارید، چرا از آن‌ها استفاده نمی‌کنید؟ و آن‌ها سکوت کردند. من گفتم که شما نمی‌خواهید خودتان وارد عمل شوید، نمی‌خواهید خودتان کسی باشید که این کار را انجام می‌دهد.»
تداوم سیاست‌های ناکام آنکارا و شکست‌های پیاپی تروریست‌ها مشکلات امنیتی بسیاری را برای ترکیه به همراه داشت و کشوری که روزی با 21.3 میلیارد دلار درآمد از توریسم در رتبه نهم دنیا از این حیث قرار داشت را با انفجارهای پیاپی مواجه کرد؛ در آخرین مورد نیز وقوع حمله تروریستی در فرودگاه استانبول 36 کشته و زخمی برجای گذاشت.
این انفجارها به شدت بر روی اقتصاد ترکیه تاثیر گذاشته است رشد اقتصادی آنکارا که در سال 2010 و پیش از شروع جنگ سوریه در حدود 8.9 بود است در سال 2015 به 4 درصد کاهش پیدا کرد و طبق گزارش مرکز آمار ترکیه در می 2016 نیز به 3.8 درصد رسیده است.
میزان بدهی‌های خارجی ترکیه هم در حدود 400 میلیارد دلار تخمین زده می‌شود. ناگفته نماند بسیاری از تحلیل‌گران نیز علت آشتی‌کنان اخیر ترکیه با رژیم صهیونیستی را در اوضاع نامناسب اقتصادی این کشور و صرفاً برای خرید گاز از اسرائیل تلقی می‌کنند.
3- ناکامی‌های منطقه‌ای ترکیه محدود به موارد به فوق نمی‌شود. عذرخواهی ترکیه از روسیه به خاطر سرنگون کردن سوخوی 24 روسی –- در 24 نوامبر 2015 که به کشته شدن خلبان آن انجامید- هفته گذشته و آن هم بعد از گذشت یک‌سال را باید عقب‌نشینی آشکار آنکارا دانست. «اردوغان کاراکوش» رئیس انجمن افسران بازنشسته و فرمانده ارشد نیروی هوایی ترکیه در این باره می‌گوید: ما از سقوط جنگنده سوخو متعلق به روسیه متاسف هستیم و امیدواریم این ماجرا به تاریخ بپیوندد و مقامات دو کشور روابط سیاسی خود را دوباره احیا کنند.
این درحالی است که پیش از این مقامات آنکارا اعلام کرده بودند که به خاطر سقوط جنگنده روسیه عذرخواهی نمی‌کنند.
گفتنی است رفتار تنش‌آمیز ترکیه تحریم‌های یک‌جانبه روسیه علیه ترکیه را به همراه داشت؛ روسیه واردات از ترکیه (بویژه محصولات کشاورزی و خوراکی) را متوقف، صدور گاز به ترکیه را با مشکل مواجه کرد و تورهای گردشگری را لغو نمود. ناگفته نماند که بیش از پنجاه درصد از گاز ترکیه توسط روسیه تامین می‌شود.
4- همزمان با عذرخواهی ترکیه از روسیه طی هفته‌های گذشته برخی از رسانه‌های خارجی خبر از مذاکرات محرمانه ترکیه و سوریه در الجزایر دادند. خبرگزاری اسپوتینگ با اختصاص تیتر جالبی در این باره نوشت: اردوغان دست کسی را می‌بوسد که پیش از این قصد شکستن آن را داشت!
مطابق خبر منتشر شده آنکارا از طریق اسماعیل حقی پکین رئیس سابق حفاظت اطلاعات ستاد کل نیروهای مسلح ترکیه و معاون اول حزب وطن مشغول مشغول مذاکره با دولت سوریه با واسطه‌گری الجزایر است. در بخشی از این خبر آمده است: مطابق با صحبت‌های پکین ترکیه در حال انعطاف مواضع خود در قبال سوریه به خاطر تغییر وضعیت جغرافیای سیاسی منطقه است.
گفتنی است که صحت این موضوع به معنی تکمیل دومینوی شکست‌های منطقه‌ای ترکیه است و عقب‌نشینی آشکاری محسوب می‌شود.
5- با تفاسیری که به آن اشاره شد به درستی می‌توان موقعیت ترکیه را در منطقه نامطلوب تصور کرد و سیاست‌های این کشور را نیز از سر ضعف دانست. عذرخواهی از روسیه،وضعیت‌نامناسب اقتصادی و بازنگری در روابط با سوریه تنها بخشی از این موارد است که همگی پیام آشکاری را مخابره می‌کند و آن هم شکست مدل پیشرفت ارائه شده آنکارا به کشورهای اسلامی است که نه‌تنها در منطقه نمی‌تواند تاثیرگذار باشد بلکه حتی قادر به رفع مشکلات داخلی خود نیز نمی‌باشد. تالی منطقی این سخن آن است که طرفدارن اسلام ترکیه‌ای در ایران نیز باید به تجدید نظر در آراء خود بپردازند. محمود سریع‌القلم نائب رئیس مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه، عضو هیئت علمی و استاد تمام گروه علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی که ارتباط بسیار نزدیکی نیز با حسن روحانی رئیس دولت تدبی و امید دارد نیز از این دسته افراد است که علاقه وافری به ترکیه دارد.
سریع‌القلم در گفت‌و‌گو با روزنامه شرق خرداد 91 با تمجید از سیاست‌های آنکارا می‌گوید: دلیل اهمیت ترکیه به دلیل مدل خاصی است که ارایه کرده است؛ مدلی که نه تنها در خاورمیانه بلکه در میان کشورهای قابل اعتنای در حال توسعه جهان از آن استقبال شده و احترام قابل‌توجهی برای مردم و کشور ترکیه کسب کرده است.
همچنین وی در رابطه با اوضاع آینده منطقه غرب آسیا با قائل شدن نقش ویژه برای ترکیه می‌گوید:
در حال حاضر ترکیه کشور مدل منطقه است و طبیعی است این کشور به نسبت کشورهایی که نتوانستند مدلی ارایه دهند، اعتبار بیشتری دارد. من فکر می‌کنم در نهایت قدرت سیاسی منطقه به عربستان و قدرت اقتصادی و دیپلماتیک به ترکیه منتقل می‌شود
لذا باید به نادرست دانستن نظریات مشاور رئیس جمهور به این نکته اشاره کرد که در صورت اجرای این نظریات نه‌تنها وضعیت اقتصادی کشور بهبود پیدا نخواهد کرد بلکه شاهد از دست دادن روز به روز قدرت منطقه‌ای ایران نیز خواهیم بود و بوسیدن دست دشمنان در ازای تقریباً هیچ عاید ما خواهد شد؛ اتفاقی که ترکیه در حال حاضر مشغول تجربه کردن آن است و رسانه‌های غربی به صراحت از شکست Turkish model سخن می‌گویند و بازگشت به وضعیت پنج سال گذشته را ناممکن توصیف می‌کنند.
